Uratowano polichromie kościoła ewangelickiego ze Stadeł

W północnej części Sądeckiego Parku Etnograficznego znajduje się drewniana świątynia ewangelicka z miejscowości Stadła. Po wielu wysiłkach artysty konserwatora Józefa Steca z Nowego Sącza udało się ukończyć renowację unikatowej polichromii, znajdującej się we wnętrzu świątyni. Efekt przeszedł najśmielsze oczekiwania, warto zobaczyć, co udało się zrekonstruować.

Kiedy świątynia została odtworzona w sądeckim skansenie to wspomnianych malowideł w dużych fragmentach już praktycznie nie było. Czas zrobił swoje.

– mówi Robert Ślusarek, dyrektor Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.

Bezcenna polichromia we wnętrzu świątyni została częściowo zrekonstruowana, a częściowo odtworzona w oparciu o stare, zachowane jeszcze zdjęcia.

Był to proces bardzo żmudny. Bez precedensu. Udało się zakonserwować cenne malowidła. Odtworzyć je w całości. Dzięki benedyktyńskiej pracy artysty konserwatora Józefa Steca i współpracy firm konserwatorskich dzisiaj możemy oglądać przepiękne polichromie na sklepieniu świątyni i malowidła apostołów na emporach. Udało się też odtworzyć ich unikatową kolorystykę. Polichromia jest datowana na XIX wiek.

– dodaje dyrektor Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.

Rekonstrukcja była możliwa dzięki zachowanym unikatowym fotografiom nieżyjącego już Mariana Korneckiego, wybitnego fachowca w konserwacji zabytków drewnianych w Małopolsce. Na tych fotografiach został uchwycony stan i kolorystyka polichromii z czasów, kiedy świątynia znajdowała się jeszcze w Stadłach.

Odrestaurowanie polichromii było możliwe dzięki funduszom, które udało się pozyskać z dużego projektu ministerialnego „Skansenova”. Prace związane z odnowieniem i rekonstrukcją polichromii trwały do kwietnia tego roku.

Ze Stadeł przez Świniarsko do Sądeckiego Parku Etnograficznego

Niedługo po pierwszym rozbiorze ziem polskich, w ramach akcji kolonizacyjnej zwanej od imienia cesarza józefińską, do Galicji napłynęli osadnicy niemieccy. W 1781 r. w Stadłach osiedliło się osiemnaście rodzin. Koloniści przebudowali starą drewnianą kaplicę ufundowaną niegdyś przez klaryski ze Starego Sącza. Kościół służył wiernym obrządku ewangelicko-augsburskiego zamieszkującym także okoliczne miejscowości.

W 1944 r. potomkowie kolonistów józefińskich otrzymali od władz nazistowskich nakaz opuszczenia swoich domów i przeniesienia się wraz z wycofującym się wojskiem na teren Niemiec. Świątynia w Stadłach przestała być miejscem spotkań i modlitw zboru, wkrótce budynek został rozebrany i przeniesiony do nowo powstałej parafii rzymskokatolickiej w pobliskiej miejscowości – Świniarsko. Do kościoła dobudowane zostały soboty i zakrystia, na dachu nawy głównej umieszczono sygnaturkę, zmieniono kształt wieży. Empory znajdujące się we wnętrzu zostały zlikwidowane.

W 2003 r. spłonęła część wieży, uszkodzona została konstrukcja więźby dachowej i stropów.. Parafia w Świniarsku była właśnie w trakcie budowy nowej świątyni i nie mogła podołać sfinansowaniu odbudowy zagrożonego katastrofą budowlaną drewnianego kościoła. Zapadła decyzja o przekazaniu go do Sądeckiego Parku Etnograficznego. Budynek został zrekonstruowany w kształcie z lat 20. i 30. XX w., gdy służył parafii ewangelicko-augsburskiej w Stadłach. W 2008 r. świątynia została uroczyście rekonsekrowana.

We wnętrzu warto zwrócić uwagę na ołtarz połączony z nadwieszoną nad nim amboną (tzw. Kanzelaltar). W jego centrum znajduje się obraz Zwiastowanie Najświętszej Marii Pannie, po jego obu stronach przedstawienia: św. Jan Chrzciciel, św. Klara, św. Jan Ewangelista i św. Kinga, a poniżej w predelli scena Pokłonu Trzech Króli. Ten dość nietypowy dla sztuki ewangelickiej dobór scen wynika z faktu, że ołtarz został pierwotnie wykonany do świątyni katolickiej (pochodzi z dawnego kościoła oo. franciszkanów w Nowym Sączu). Po kasacie zakonu (1785) został zakupiony przez cyrkuł sądecki, a następnie odsprzedany gminie ewangelickiej. Na pocz. XIX w. ołtarz został przekazany do świątyni w Stadłach, gdzie został przerobiony (połączono go z amboną), tak by odpowiadał potrzebom zboru.

Źródła, fot.: Sądeczanin, dnidziedzictwa.pl, Karolina Pachla-Wojciechowska (Małopolski Instytut Kultury w Krakowie, Licencja CC-BY-SA 3.0 )